De moord op Theo van Gogh maakt de docusoap Couscous & Cola plots beklemmend actueel. In één serie worden alle vooroordelen over allochtone jongeren bevestigd, én onderuit gehaald. 

liedewij loorbach 

’We waren een groep geworden,’ zei regisseur en debatleider Maartje Nevejan vrijdag. “Maar toen we gisteren discussieerden over de moord op Theo van Gogh werd het weer ‘jullie‘ en ‘wij‘.“ 

Wat gaat er om in de hoofden van allochtone jongeren in Amsterdam-West? Om daar achter te komen volgde BNN maandenlang een debatclubje op een vmbo-school. De serie van acht afleveringen volgt de jongeren van verschillende nationaliteiten, met islamitische en christelijke achtergrond, tijdens wekelijkse debatten in een klaslokaal, op hun vrije middag. Bijna alle discussies gaan over Nederlanderschap, over haat tegen Amerika en over de waarde van de islam. 

“Moeten we het nog wel uitzenden, dacht ik na de moord op Theo van Gogh. Want alle discussies gaan daar over. We moeten geen olie op het vuur gooien.“ Ze heeft het met de leerlingen besproken. Gezamenlijk hebben ze besloten met de uitzendingen door te gaan. Of en hoe ze de drie minuten extra zendtijd gaan gebruiken die ze van Nederland 2 hebben gekregen voorafgaand aan de eerste aflevering vanavond, weten ze nog niet. 

Vorige week debatteerde Nevejan nog met de leerlingen, over de moord op Theo van Gogh. “Hij heeft ons zo gesard, hij heeft het er zelf naar gemaakt, zeiden ze,“ vertelt Nevejan. “Hij heeft zitten porren in een slang.“ De islamitische jongens hielden de christelijke Deborah voor dat zij toch ook geen blote vrouw beschreven met bijbelteksten in een film zou accepteren. Deborah had volgens Nevejan geantwoord: ’ik heb pornofilms gezien waarin vrouwen kettingen met kruisjes dragen. Daar voel ik me echt niet door beledigd, hoor’. 

Het portret van de groep jongeren uit Amsterdam-West is actueler dan ze zelf hadden kunnen voorzien. De club begon toen regisseuse Nevejan na het uitbreken van de oorlog in Irak gevraagd werd om een debatclub te beginnen op een school in Amsterdam-West (de school wil niet met naam in de krant). “In het begin was het een heksenketel,“ zegt ze. “Maar dat ging al snel beter.“ AT5 maakte een reportage over het debatclubje, en al snel werden ze gevraagd voor allerlei praatprogramma’s. Nevejan dacht, laten we het in eigen hand nemen. Ze legde het haar clubje voor: we kunnen een programma maken. Wat willen wij doen? De kids bedachten een reis naar Amerika en BNN hapte toe. 

Vanavond begint de achtdelige serie, die alle vooroordelen bevestigt. De Marokkaanse jongens zijn vol van zichzelf en hun geloof. Als regisseuse en debatleidster Maartje Nevejan zegt dat de wet in Nederland boven God staat, barst de bom. ’Wat!’ roepen de jongens, ’dat kan toch niet?’ Ze vinden het schandalig, Allah staat boven alles.

Maar de kracht van de serie is dat het ons hun andere kant laat zien, hun zachte kant. Als de Ghanese Akosua in New York met een gospelkoor mee gaat zingen, wil Omar per se niet mee naar binnen, ’ik ga geen kerk in’. Youssef gaat wel en laat zich overdonderen door de harmonieuze liederen. Tegen zijn eigen verwachting in staat hij, stuntelig, te swingen en te klappen, met tranen in zijn ogen. Achteraf zegt de tiener: “Ik praat altijd over islam, moskee, blabla. Maar uiteindelijk heb ik van dat koor wel een goed gevoel gekregen.“ Ja, denkt Youssef, ook dit geloof gaat over liefde.

Het belang van de serie zit ’m ook in de achtergronden die we krijgen bij de kinderen. We zien de kinderen thuis, bij hun ouders. Ze vertellen open over hoe ze mishandeld worden. Ahlem vertelt presentator Patrick Lodiers dat ze elke week op het politiebureau zit omdat haar broertje weer iets heeft uitgevreten. Haar vader heeft er geen zin meer in, zegt ze nonchalant. De klas valt stil als Deborah, een Ghanees meisje, vertelt dat ze nooit in haar leven een rokje of slippers zal durven dragen. Ze heeft littekens op haar benen. ’Ouders mogen nooit zo slaan dat je er zoiets aan overhoudt’. 

De ouders van Deborah komen even later in beeld. De kinderen hebben geen problemen met hun eigen openheid. Nevajan: “We hebben de hele serie met de ouders gekeken. Daarna mochten ze zeggen of er iets was dat ze er per se uit wilden hebben. Dat is maar met een paar stukken gebeurd.“ Deborah: “Nee hoor, ik vind het niet erg dat dat erin zit. Ik heb het gewoon tegen mijn ouders gezegd. Het is toch zoals het is?“ 

De serie portretteert de allochtone leerlingen uit Amsterdam-West in volle glorie. Hun harde kanten, maar ook hun goede kanten. En we leren begrijpen waar hun worstelingen met het leven in Amsterdam-West vandaan komen. Juist nu, een week na de moord op Theo van Gogh kan Couscous & Cola een zegen zijn. Want het is niet voor niets dat Omar eenmaal in de Verenigde Staten zegt: ’Nu we hier zijn voelen we ons meer Nederlanders dan in Nederland’. 

Couscous & Cola, vanaf vanavond, 
Nederland 2, 19.55 uur. 
Copyright: Het Parool